आश्वलायन त्रिकाल सन्ध्यावन्दनम्
प्रात: सन्ध्या
Section titled “प्रात: सन्ध्या”द्विराचम्य
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
श्री गणपति ध्यानं
Section titled “श्री गणपति ध्यानं”शुक्लां बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् । प्रसन्न वदनं ध्यायेत् सर्व विध्नोप शांतये ॥
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
सङ्कल्पम्
Section titled “सङ्कल्पम्”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं प्रात: सन्ध्यां उपासिष्ये ।
इति सङ्कल्प्य
मार्जनम्
Section titled “मार्जनम्”आपोहिष्ठेति - तृचस्य सिन्धुद्वीप ऋषि: । आपो देवता । गायत्री छन्द: - अपां प्रोक्षणे विनियोग:
आपो॒हिष्ठा म॑यो॒भुव॒स्तान॑ ऊ॒र्जे द॑धात न । म॒हेरना॑य॒ चक्ष॑से ॥ योव॑श्शि॒वत॑मो॒ रस॒स्तस्य॑ भाजय ते॒ह न॑: । उ॒श॒तीरि॑व मा॒तर॑: ॥ तस्मा॒ अर॑ङ्गमामवो॒ यस्य॒क्षया॑य॒ जिन्व॑थ । आपो॑ ज॒नय॑था च न: ॥
इति शिरसि प्रोक्ष्य
ओं भूर्भुव॒स्व॑: ।
इति आत्मानं परिषिच्य
प्राशनम्
Section titled “प्राशनम्”सूर्यश्चेत्यस्य अग्निरृषि: । सूर्यो देवता । देवी गायत्री छन्द: - अपां प्राशने विनियोग:
सूर्यश्च मा मऩ्युश्च मन्युपतयश्च मन्यु॑कृते॒भ्य: । पापेभ्यो॑ रक्ष॒न्ताम् । यद्रात्र्या पाप॑मका॒र्षम् । मनसावाचा॑ हस्ता॒भ्यां । पद्भ्यामुदरे॑णशि॒ष्न । रात्रि॒स्तद॑व लु॒म्पतु । यत्किंच॑ दुरि॒तम् मयि॑ । इदमहं माममृ॑त यो॒नौ । सूर्ये ज्योतिषि जुहो॑मि स्वा॒हा।
इति अप: प्राश्य
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
पुनर्माजनम्
Section titled “पुनर्माजनम्”दधिक्राव्ण: इत्यस्य मन्त्रस्य । वामदेव ऋषि: । दधिक्रावा देवता | अनुष्टुप् छन्द: - अपां प्रोक्षणे विनियोग:
द॒धिक्राव्णो॑ अकार्षं जि॒ष्णो रश्व॑स्य वा॒जि न॑: । सु॒र॒भिनो॒ मुका॑कर॒त् प्रण॒ आयूं॑षि तारिषत् ॥ आपो॒हिष्ठा म॑यो॒भुव॒स्तान॑ ऊ॒र्जे द॑धात न । म॒हेरना॑य॒ चक्ष॑से ॥ योव॑श्शि॒वत॑मो॒ रस॒स्तस्य॑ भाजय ते॒ह न॑: । उ॒श॒तीरि॑व मा॒तर॑: ॥ तस्मा॒ अर॑ङ्गमामवो॒ यस्य॒क्षया॑य॒ जिन्व॑थ । आपो॑ ज॒नय॑था च न: ॥
इति शिरसि प्रोक्ष्य
ओं भूर्भुव॒स्व॑: ।
इति आत्मानं परिषिच्य
अर्घ्य प्रदानं
Section titled “अर्घ्य प्रदानं”अर्घ्यप्रदान मन्त्रस्य विश्वामित्र ऋषि: । सविता देवता । गायत्री छन्द: - अर्घ्य प्रदाने विनियोग:
ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑॑त् ॥
इति अर्घ्यं त्रिवारं समन्त्रकं दद्यात्
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
प्रायश्चित्त अर्घ्यं
Section titled “प्रायश्चित्त अर्घ्यं”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं प्रात: सन्ध्या कालातीत प्रायश्चित्त अर्घ्यप्रदानं करिष्ये ॥
प्रायश्चित्तार्घ्यप्रदान मन्त्रस्य । यदद्य इत्यस्य शौनक: ऋषि । सूर्यो देवता । गायत्री छन्द: - प्रायश्चित्तार्घ्यप्रदाने विनियोग:
यद॒द्य कच्च॑ व्रुत्रहन्नु॒दगा॑ अ॒भि सू॑र्य । सर्वं॒ तदि॑न्द्र ते॒वषे॑ ॥
इति एकं अर्घ्यं दत्वा
ओं भूर्भुव॒स्व॑: असावादित्यो ब्रह्मा
इति आत्मानं परिषिच्य
नवग्रह - केशवादि तर्पणं
Section titled “नवग्रह - केशवादि तर्पणं”| १. आदित्यं तर्पयामि | २.सोमम् तर्पयामि | ३.अङ्गारकम् तर्पयामि |
|---|---|---|
| ४.बुधं तर्पयामि | ५.बृहस्पतिं तर्पयामि | ६.शुक्रं तर्पयामि |
| ७.शनैश्चरं तर्पयामि | ८.राहुं तर्पयामि | ९.केतुं तर्पयामि |
| १०.केशवं तर्पयामि | ११.नारायणं तर्पयामि | १२.माधवं तर्पयामि |
| १३.गोविन्दं तर्पयामि | १३.गोविन्दं तर्पयामि | १५.मधुसूदनं तर्पयामि |
| १६.त्रिविक्रमं तर्पयामि | १७.वामनं तर्पयामि | १८.श्रीधरं तर्पयामि |
| १९.हृषीकेशं तर्पयामि | २०.पद्मनाभं तर्पयामि | २१.दामोदरं तर्पयामि |
इति जलेन नव - द्वादश च तर्पणानि कृत्वा
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
आसन मन्त्रस्य । मेरो: पृष्ठ ऋषि: । कूर्मो देवता । सुतलं छन्द: - आसने विनियोग:: ।
पृथ्वि त्वया धृता लोका: देवि त्वं विष्णुना धृता । त्वं च धारय मां देवि पवित्रं कुरु चासनम् ॥
इति अन्जलिं कृत्वा - भूमिं प्रार्थ्य
प्राणायाम - न्यासं
Section titled “प्राणायाम - न्यासं”- प्रणवस्य ऋषि: ब्रह्मा, देवी गायत्री छंद:, परमात्मा देवता
- भूरादि सप्त व्याह्रुतीनाम् अत्रि - भ्रुगु - कुत्स - वसिष्ठ - गौतम - काष्यप - आङ्गीरस ऋषय:
- गायत्रि - उष्णिक् - अनुष्टुप् - ब्रुहती - पङ्ती - त्रिष्टुप् - जगत्यश्छ्न्दांसि
- अग्नि - वायु - अर्क - वागीश - वरुण - इन्द्र - विश्वेदेवा देवता: प्राणायामे विनियोग:
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
गायत्री आवाहनम्
Section titled “गायत्री आवाहनम्”आयात्विति अनुवाकस्य वामदेव ऋषि: । अनुष्टुप् छंद: । गायत्री देवता - गायत्री आवाहने विनियोग:
आया॑तु॒ वर॑दा दे॒वि॒ अ॒क्षरं॑ ब्रह्म॒ सम्मि॑तम् । गा॒य॒त्री॑म् छंद॑सांमा॒तेतम् ब्र॑ह्म जु॒षस्व॑मे ॥ ओजो॑सि॒ - सहो॑सि॒ - बल॑मसि॒ - भ्राजो॑सि - दे॒वाना॒म् धाम॒नामा॑सि॒ - विश्व॑मसि वि॒श्वायु॒: सर्व॑मसि स॒र्वायुरभिभूरोम्
- गायत्रीं आवाहयामि
- सावित्रीं आवाहयामि
- सरस्वतीं आवाहयामि
इति गायत्रीं सूर्य मण्डले स्वहृदये वा आवाह्य
विष्वामित्र ऋषि: । सविता देवता । निचृत् गायत्री छंद: - प्रात: सन्ध्या जपे विनियोग:
ध्यानम्
Section titled “ध्यानम्”मुक्ता - विद्रुम - हेम - नील - धवलच्छायैर्मुखैस्त्रीक्षणै: युक्तामिंदुकला-निबद्धरत्ऩमकुटाम् तत्त्वार्थ - वर्णात्मिकाम् । गायत्रीं वरदाभयांकुश - कशा:शुभ्रम्गपालं गदां शंखं - चक्र - मथारविंदयुगलं हस्तैर्वहंतीं भजे ॥ यो देवस्सवितास्माकं धियो धर्मादि गोचराः । प्रेरयेत्तस्य यद्भर्गस्तद्वरेण्य उपास्महे ॥
इति सावित्रीमूर्तिध्यानं कृत्वा
गायत्री जपम्
Section titled “गायत्री जपम्”ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑॑त् ॥
कणिष्ठिकामूलमारभ्य प्रादक्षिण्येन गणयन् यथासङ्कल्पं पन्चावसानं गायत्री मन्त्रं जपेत्
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
गायत्र्युद्वासनम्
Section titled “गायत्र्युद्वासनम्”उत्तम इत्यनुवाकस्य वामदेवः ऋषिः । अनुष्टुप् छन्दः । गायत्री देवता । गायत्री उद्वासने विनियोगः
उ॒त्तमे॑ शिख॑रे दे॒वी॒ भू॒म्यां प॑र्वत॒ मूर्ध॑नि । ब्रा॒ह्मणेभ्यो ह्य॑नुज्ञा॒नं ग॒च्छ दे॑वि य॒थासु॑खम् ॥
इति गायत्रीं उद्यास्य
सङ्कल्पम्
Section titled “सङ्कल्पम्”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं प्रात: सन्ध्या उपस्थानं करिष्ये ॥
इति सङ्कल्प्य
उपस्थानं
Section titled “उपस्थानं”मित्रस्येति तृचस्य विश्वामित्र ऋषि: । गायत्री त्रिष्टुभौ छन्दांसि ।मित्रो देवता - प्रात:सन्ध्या उपस्थाने विनियोग:
ॐ मि॒त्रस्य॑ चर्षनीध्रु॒तोवो॑ दे॒वस्य॑ सान॒सि । द्यु॒म्नं चि॒रत्रश्र॑वस्तमम् ॥ मि॒त्रो जना॑न् यातयतिब्रुवा॒नो मि॒त्रो दा॑धार प्रुथि॒वीमु॒त द्याम् । मि॒त्र: कृष्टीरनि॑मिषा॒भि च॑ष्टे मि॒त्राय॑ ह॒व्यम् घ्रु॒तव॑त् जुहोत ॥ प्रसमि॑त्र॒ मर्तो॑ अस्तु॒ प्रय॑स्वा॒न् यस्त॑ आदित्य॒ शिक्ष॑ति व्र॒तेन॑ । नह॑न्यते॒ नजी॑यते॒ त्वोतो॒ नैन॒मम्हो॑ अश्नो॒त्यंति॑ तो॒न दू॒रात् ॥
जातवेदसे इत्यस्य कश्यप ऋषि: । त्रिष्टुप् छन्द: । अग्निर्देवता - सन्ध्योपस्थाने विनियोग:
जा॒तवे॑दसे सुनवाम॒ सोम॑ मरातीय॒तो निद॑हाति॒ वेद॑: । स न॑: पर्ष॒दति॑ दु॒र्गानि॒विश्वा॑ ना॒वेव॒ सिंधुं॑ दुरि॒तान्य॒ग्नि:॥
पिशङ्गभृष्टिमित्यस्य परुच्छेप: ऋषि: । गायत्री छन्द: । इन्द्रो देवता - उपस्थाने विनियोग:
पि॒शंग॑भ्रुष्टि॒मम् भ्रु॒नम् पि॒शाचि॑मिंद्र॒सं मृ॑न । सर्वं॒ रक्षो॒ निब॑र्हय ॥
भद्रं कर्णेभि: इत्यस्य गोतम ऋषि: । त्रिष्टुप् छन्द: । विश्वेदेवा देवता: - उपस्थाने विनियोग:
भ॒द्रं कर्णे॑भि: श्रुनुयाम देवा भ॒द्रं प॑श्येमा॒क्षभि॑र्यजत्रा: । स्थि॒रैरङ्गै॑: तुष्टु॒वाम्स॑: त॒नूभि॒र्व्य॑शेम दे॒वहि॑त॒म् यदायु॑: ॥
केशीत्यस्य जूति ऋषि: । अनुष्टुप् छन्द: ।अग्निर्देवता - उपस्थाने विनियोग:
के॒श्य १॒॑ ग्निं के॒शी वि॒षं के॒शी बि॑भर्ति॒ रोद॑सि । के॒शी विश्वं॒ स्व॑र्द्रु॒शे के॒शीदं ज्योति॑रुच्यते ॥
| १. सन्ध्यायै नम: | २. सावित्र्यै नम: |
|---|---|
| ३. गायत्र्यै नम: | ४. सरस्वत्यै नम: |
| ५. सर्वाभ्यो देवताभ्यो नम: | ६. प्राच्यै नम: |
| ७. दक्षिणायै नम: | ८. प्रतीच्यै नम: |
| ९. उदीच्यै नम: | १०. ऊर्ध्वाय नम: |
| ११. अधराय नम: | १२. अन्तरिक्षाय नम: |
| १३. भूम्यै नम: | १४. ब्रह्मणे नम: |
| १५. विष्णवे नम: | १६. यमाय नम: |
इति ताम् ताम् दिशं प्रति अन्जलिं कृत्वा
यमाय धर्मराजाय मृत्यवे चांतकाय च । वैवस्वताय कालाय सर्वभूतक्षयाय च । औदुंबराय तध्नाय नीलाय परमेष्ठिने । व्रुकोधराय चित्राय चित्रगुप्ताय वै नम: ॥ चित्रगुप्ताय वै नमो नम इति ।
ऋतं सत्यं परं ब्रह्म पुरुषं क्रुष्ण पिंगलम् । ऊर्ध्वरेतं विरूपाक्षं विश्वरूपायवै नम: ॥ विश्वरूपायवै नमो नम इति ।
नर्मदायै नम: प्रातर्नर्मदायै नमो निशि । नमोस्तु नर्मदे तुभ्यं पाहिमां विषसर्पत: ॥ अपसर्प सर्प भत्रं ते दूरं गच्छ महायश: । जनमेजयस्य यञांते आस्तीक वचनं स्मरन् ॥ जरत्कारो जरत्कार्वां समुत्पन्नो महायशा: । आस्तीक: सत्य संधोमां पन्नगेभ्योभिरक्षतु ॥
नमस्सवित्रे जगदेक चक्षुषे जगत्प्रसूति-स्थिति नाशहेतवे । त्रयीमयाय त्रिगुणात्म धारिणे विरिंचि नारायण शंकरात्मने ॥ध्येयस्स्दा सवित्रुमंडल मध्यवर्ती नारायण: सरसिजासन सन्निविष्ट: ।केयूरवान् मकरकुंडलवान् किरीटिहारि हिराण्मय वपुर्ध्रुत शंख चक्र: ॥ शंखचक्र गदापाणे द्वारका निलयाच्युत । गोविंद पुंडरीकाक्ष रक्षमां शरणागतम् ॥ आकशात्पतितम्तोयं यथा गच्छति सागरम् । सर्व देव नमस्कार: केशवं प्रतिगच्छति ॥ केशवं प्रतिगच्छत्योम् नम इति ।
अभिवाद नमस्कार:
Section titled “अभिवाद नमस्कार:”अभिवादये ___ त्रयार्षेय/पञ्चार्षेय प्रवरान्वित ___ गोत्र: ___ आश्वलायन सूत्र: ___ ऋक्शाखाध्यायी ___ शर्मा नाम अहं अस्मि भो:।
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
कायेन वाचा मनसेंद्रियैर्वा बुध्यात्मनावा प्रक्रुते स्वभावात् । करोमि यद्यत्सकलं परस्मै नारायाणायेति समर्पयामि ॥
रक्षा धारणम्
Section titled “रक्षा धारणम्”अद्यानो देवेत्यस्य मन्त्रस्य । श्यावाश्व आत्रेय ऋषि: । सविता देवता - रक्षस्वीकरणे विनियोग:
अ॒द्यानो देवसवितः प्र॒जाव॑त्सावी॒स्सौभ॑गम् । परा॑ दु॒ष्वप्नि॑यं सुव ॥ विश्वा॑नि देव सवितर्दुरि॒तानि॒ परा॑सुव । यद्भ॒द्रं तन्म॒ आसु॑व ॥
जप स्थलं प्रोक्ष्य तन्मृदं हृदि धारयेत्
॥ ओं तत्सत् ब्रह्मार्पणमस्तु ॥
माध्यान्हिकं
Section titled “माध्यान्हिकं”द्विराचम्य
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
श्री गणपति ध्यानं
Section titled “श्री गणपति ध्यानं”शुक्लां बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् । प्रसन्न वदनं ध्यायेत् सर्व विध्नोप शांतये ॥
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
सङ्कल्पम्
Section titled “सङ्कल्पम्”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं माध्यान्हिकं करिष्ये ।
इति सङ्कल्प्य
मार्जनम्
Section titled “मार्जनम्”आपोहिष्ठेति - तृचस्य सिन्धुद्वीप ऋषि: । आपो देवता । गायत्री छन्द: - अपां प्रोक्षणे विनियोग:
आपो॒हिष्ठा म॑यो॒भुव॒स्तान॑ ऊ॒र्जे द॑धात न । म॒हेरना॑य॒ चक्ष॑से ॥ योव॑श्शि॒वत॑मो॒ रस॒स्तस्य॑ भाजय ते॒ह न॑: । उ॒श॒तीरि॑व मा॒तर॑: ॥ तस्मा॒ अर॑ङ्गमामवो॒ यस्य॒क्षया॑य॒ जिन्व॑थ । आपो॑ ज॒नय॑था च न: ॥
इति शिरसि प्रोक्ष्य
ओं भूर्भुव॒स्व॑: ।
इति आत्मानं परिषिच्य
प्राशनम्
Section titled “प्राशनम्”आप: पुनन्तु इत्यस्य विश्वेदेवा ऋषय: । अनुष्टुप् छन्द: । आपो देवता - अपां प्राशने विनियोग:
आप॑: पुनंतु प्रुथि॒वीम् प्रु॑थि॒वी पू॒ता पु॑नातु॒माम् । पु॒नंतु॒ ब्रह्म॑ण॒स्पति॒र्ब्रह्म॑ पू॒ता पु॑नातु॒मां ॥ यदुच्छि॑ष्ट॒म भो॑ज्यम्॒ यद्वा॑ दु॒श्चरि॑तं॒ मम॑ । सर्वं॑ पुनंतु॒ मामापो स॒तांच॑ प्रति॒ग्रहं॒ स्वाहा॑ ॥
इति अप: प्राश्य
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
पुनर्माजनम्
Section titled “पुनर्माजनम्”दधिक्राव्ण: इत्यस्य मन्त्रस्य । वामदेव ऋषि: । दधिक्रावा देवता | अनुष्टुप् छन्द: - अपां प्रोक्षणे विनियोग:
द॒धिक्राव्णो॑ अकार्षं जि॒ष्णो रश्व॑स्य वा॒जि न॑: । सु॒र॒भिनो॒ मुका॑कर॒त् प्रण॒ आयूं॑षि तारिषत् ॥ आपो॒हिष्ठा म॑यो॒भुव॒स्तान॑ ऊ॒र्जे द॑धात न । म॒हेरना॑य॒ चक्ष॑से ॥ योव॑श्शि॒वत॑मो॒ रस॒स्तस्य॑ भाजय ते॒ह न॑: । उ॒श॒तीरि॑व मा॒तर॑: ॥ तस्मा॒ अर॑ङ्गमामवो॒ यस्य॒क्षया॑य॒ जिन्व॑थ । आपो॑ ज॒नय॑था च न: ॥
इति शिरसि प्रोक्ष्य
ओं भूर्भुव॒स्व॑: ।
इति आत्मानं परिषिच्य
अर्घ्य प्रदानं
Section titled “अर्घ्य प्रदानं”अर्घ्यप्रदान मन्त्रस्य विश्वामित्र ऋषि: । सविता देवता । गायत्री छन्द: - अर्घ्य प्रदाने विनियोग:
ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑॑त् ॥
इति अर्घ्यं द्विवारं समन्त्रकं दद्यात्
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
प्रायश्चित्त अर्घ्यं
Section titled “प्रायश्चित्त अर्घ्यं”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं माध्यान्हिक कालातीत प्रायश्चित्त अर्घ्यप्रदानं करिष्ये ॥
उद्धेदभि इत्यस्य. सुकक्ष: ऋषि: । गायत्री छन्द: । सूर्यो देवता - प्रायश्चित्तार्घ्य प्रदाने विनियोग:
उद्धेद॒भि श्रु॒ताम॑घं वृष॒भं नर्या॑पसम् । अस्ता॑रमेषि सूर्य ॥
इति एकं अर्घ्यं दत्वा
ओं भूर्भुव॒स्व॑: असावादित्यो ब्रह्मा
इति आत्मानं परिषिच्य
नवग्रह - केशवादि तर्पणं
Section titled “नवग्रह - केशवादि तर्पणं”| १. आदित्यं तर्पयामि | २.सोमम् तर्पयामि | ३.अङ्गारकम् तर्पयामि |
|---|---|---|
| ४.बुधं तर्पयामि | ५.बृहस्पतिं तर्पयामि | ६.शुक्रं तर्पयामि |
| ७.शनैश्चरं तर्पयामि | ८.राहुं तर्पयामि | ९.केतुं तर्पयामि |
| १०.केशवं तर्पयामि | ११.नारायणं तर्पयामि | १२.माधवं तर्पयामि |
| १३.गोविन्दं तर्पयामि | १३.गोविन्दं तर्पयामि | १५.मधुसूदनं तर्पयामि |
| १६.त्रिविक्रमं तर्पयामि | १७.वामनं तर्पयामि | १८.श्रीधरं तर्पयामि |
| १९.हृषीकेशं तर्पयामि | २०.पद्मनाभं तर्पयामि | २१.दामोदरं तर्पयामि |
इति जलेन नव - द्वादश च तर्पणानि कृत्वा
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
आसन मन्त्रस्य । मेरो: पृष्ठ ऋषि: । कूर्मो देवता । सुतलं छन्द: - आसने विनियोग:: ।
पृथ्वि त्वया धृता लोका: देवि त्वं विष्णुना धृता । त्वं च धारय मां देवि पवित्रं कुरु चासनम् ॥
इति अन्जलिं कृत्वा - भूमिं प्रार्थ्य
प्राणायाम - न्यासं
Section titled “प्राणायाम - न्यासं”- प्रणवस्य ऋषि: ब्रह्मा, देवी गायत्री छंद:, परमात्मा देवता
- भूरादि सप्त व्याह्रुतीनाम् अत्रि - भ्रुगु - कुत्स - वसिष्ठ - गौतम - काष्यप - आङ्गीरस ऋषय:
- गायत्रि - उष्णिक् - अनुष्टुप् - ब्रुहती - पङ्ती - त्रिष्टुप् - जगत्यश्छ्न्दांसि
- अग्नि - वायु - अर्क - वागीश - वरुण - इन्द्र - विश्वेदेवा देवता: प्राणायामे विनियोग:
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
गायत्री आवाहनम्
Section titled “गायत्री आवाहनम्”आयात्विति अनुवाकस्य वामदेव ऋषि: । अनुष्टुप् छंद: । गायत्री देवता - गायत्री आवाहने विनियोग:
आया॑तु॒ वर॑दा दे॒वि॒ अ॒क्षरं॑ ब्रह्म॒ सम्मि॑तम् । गा॒य॒त्री॑म् छंद॑सांमा॒तेतम् ब्र॑ह्म जु॒षस्व॑मे ॥ ओजो॑सि॒ - सहो॑सि॒ - बल॑मसि॒ - भ्राजो॑सि - दे॒वाना॒म् धाम॒नामा॑सि॒ - विश्व॑मसि वि॒श्वायु॒: सर्व॑मसि स॒र्वायुरभिभूरोम्
- गायत्रीं आवाहयामि
- सावित्रीं आवाहयामि
- सरस्वतीं आवाहयामि
इति गायत्रीं सूर्य मण्डले स्वहृदये वा आवाह्य
विष्वामित्र ऋषि: । सविता देवता । निचृत् गायत्री छंद: - प्रात: सन्ध्या जपे विनियोग:
ध्यानम्
Section titled “ध्यानम्”मुक्ता - विद्रुम - हेम - नील - धवलच्छायैर्मुखैस्त्रीक्षणै: युक्तामिंदुकला-निबद्धरत्ऩमकुटाम् तत्त्वार्थ - वर्णात्मिकाम् । गायत्रीं वरदाभयांकुश - कशा:शुभ्रम्गपालं गदां शंखं - चक्र - मथारविंदयुगलं हस्तैर्वहंतीं भजे ॥ यो देवस्सवितास्माकं धियो धर्मादि गोचराः । प्रेरयेत्तस्य यद्भर्गस्तद्वरेण्य उपास्महे ॥
इति सावित्रीमूर्तिध्यानं कृत्वा
गायत्री जपम्
Section titled “गायत्री जपम्”ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥
कणिष्ठिकामूलमारभ्य प्रादक्षिण्येन गणयन् यथासङ्कल्पं पन्चावसानं गायत्री मन्त्रं जपेत्
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
गायत्र्युद्वासनम्
Section titled “गायत्र्युद्वासनम्”उत्तम इत्यनुवाकस्य वामदेवः ऋषिः । अनुष्टुप् छन्दः । गायत्री देवता । गायत्री उद्वासने विनियोगः
उ॒त्तमे॑ शिख॑रे दे॒वी॒ भू॒म्यां प॑र्वत॒ मूर्ध॑नि । ब्रा॒ह्मणेभ्यो ह्य॑नुज्ञा॒नं ग॒च्छ दे॑वि य॒थासु॑खम् ॥
इति गायत्रीं उद्यास्य
सङ्कल्पम्
Section titled “सङ्कल्पम्”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं माध्यान्हिक उपस्थानं करिष्ये ॥
इति सङ्कल्प्य
उपस्थानं
Section titled “उपस्थानं”उदुत्यमिति त्रयोद्शर्चस्य सूक्तस्य प्रस्कण्व ऋषि: । आद्या नव गायत्र्य: । अन्त्या: चतस्र: अनुष्टुभ: । सूर्यो देवता । माध्यान्हिक उपस्थाने विनियोग:
उदु॒त्यं जा॒तवे॑दसं दे॒वं व॑हंति के॒तव॑: । द्रु॒शे विश्वा॒॑य सूर्यम्॑ ॥
उदुत्यमिति प्रथममन्त्र कथन काले व्योम मुद्रया दक्षिणेन नेत्रेण सूर्यं सकृत् विलोक्य
अप॒त्ये ता॒यवो॑ यथा॒ नक्ष॑त्रा यंत्य॒क्तुभि॑: । सूरा॑य वि॒श्व च॑क्षसे ॥ अद्रु॑श्यमस्य के॒तवो॒ विर॒श्मयो॒ जनाँ॒ अनु॑ । भ्राजं॑तो अ॒ग्नयो॑ यथा ॥ त॒रणि॑र्वि॒श्वद॑र्शतो॒ ज्योति॒ष्कृद॑सि सूर्य । विष्व॒मा भा॑सि रोच॒नम् ॥ प्र॒त्यङ् दे॒वानां॒ विश॑: प्र॒त्यङ्ङु दे॑षि॒ मानु॑षान् ॥ प्र॒त्यङ् विश्वं॒ स्व॑र्दृ॒शे ॥ येना॑ पावक॒ चक्ष॑सा भुर॒ण्यंतं॒ जनाँ॒ अनु॑ । त्वं व॑रुण॒ पश्य॑सि ॥ वि॒द्यामे॑षि॒ रज॑स्पृ॒थ्वहा॒ मिमा॑नो अ॒क्तुभि॑: । प॒श्यन् जन्मा॑नि सूर्य ॥ स॒प्त त्वा॑ ह॒रितो॒रथे॒ वहं॑ति देव सूर्य । शो॒चिष्के॑शं विचक्षण ॥ अयु॑क्त स॒प्त शुं॒ध्युव॒: सूरो॒ रथ॑स्य न॒प्त्य॑: । ताभि॑र्याति॒ स्वयु॑क्तिभि: ॥ उद्व॒यं तम॑स॒स्परि॒ ज्योति॒ष्पश्यं॑त॒ उत्त॑रम् । दे॒वं दे॑व॒त्रा सूर्य॒मग॑न्म॒ ज्योति॒रुत्त॑मम् ॥ उ॒द्यन्न॒द्य मि॑त्रमह आ॒रोह॒न्नुत्त॑रां॒ दिवम्॑ । हृ॒द्रो॒गं मम॑ सूर्य हरि॒माणं॑ च नाशय ॥ शुके॑षुमे हरि॒माणं॑ रोप॒णाका॑सु दध्मसि ॥ अथो॑ हारिद्र॒वेषु॑ मे हरि॒माणं॒ नि द॑ध्मसि ॥ उद॑गाद॒यमा॑दि॒त्यो विश्वे॑न॒ सह॑सा स॒ह ॥ द्वि॒षन्तं॒ मह्यं॑ रं॒धय॒न् मो अ॒हं द्वि॑ष॒ते र॑धम् ॥
चित्रं देवानामिति षडृचस्य सूक्तस्य आङ्गिरस: कुत्सः ऋषिः त्रिष्टुप् छन्दः । सूर्यो देवता । सूर्योपस्थाने विनियोगः
चि॒त्रं दे॒वाना॒मुद॑गा॒दनी॑कं॒ चक्षु॑र्मि॒त्रस्य॒ वरु॑णस्या॒ग्नेः । आप्रा॒ द्यावा॑ पृथि॒वी अ॒न्तरि॑क्षं॒ सूर्य॑ आ॒त्मा जग॑तस्त॒स्थुष॑श्च ॥ सूर्यो॑ दे॒वीमु॒षसं॒ रोच॑मानां॒ मर्यो॒ न योषा॑म॒भ्ये॑ति प॒श्चात् । यत्रा॒ नरो॑ देव॒यन्तो॑ यु॒गानि॑ वितन्व॒ते प्रति॑ भ॒द्राय॑ भ॒द्रम् ॥ भ॒द्रा अश्वा॑ ह॒रितः॒ सूर्य॑स्य चि॒त्रा एत॑ग्वा अनु॒माद्या॑सः । न॒म॒स्यन्तो॑ दि॒व आ पृ॒ष्ठम॑स्थुः परि॒ द्यावा॑पृथि॒वी य॑न्ति स॒द्यः ॥ तत्सूर्य॑स्य देव॒त्वं तन्म॑हि॒त्वं म॒ध्या कर्तो॒र्वित॑त॒ सं ज॑भार । य॒देदयु॑क्त ह॒रितः॑ स॒धस्था॒द् आद्रात्री॒ वास॑स्तनुते सि॒मिस्मै॑ ॥ तन्मि॒त्रस्य॒ वरु॑णस्याभि॒चक्षे॒ सूर्यो॑ रू॑पं कृ॑णुते द्योरु॒पस्थे॑ । अ॒न॒न्तम॒न्यद् रुश॑दस्य॒ पाजः॑ कृ॒ष्णम॒न्यद् ह॒रितः॒ सं भ॑रन्ति ॥ अ॒द्या दे॑वा॒ उदि॑ता॒ सूर्य॑स्य॒ निरंह॑सः पिपृ॒ता निर॑व॒द्यात् । तन्नो॑ मि॒त्रो वरु॑णो मामहन्तां॒ अदि॑तिः॒ सिन्धुः॑ पृथि॒वी उ॒त द्यौः ॥
जातवेदसे इत्यस्य कश्यप ऋषि: । त्रिष्टुप् छन्द: । अग्निर्देवता - सन्ध्योपस्थाने विनियोग:
जा॒तवे॑दसे सुनवाम॒ सोम॑ मरातीय॒तो निद॑हाति॒ वेद॑: । स न॑: पर्ष॒दति॑ दु॒र्गानि॒विश्वा॑ ना॒वेव॒ सिंधुं॑ दुरि॒तान्य॒ग्नि:॥
पिशङ्गभृष्टिमित्यस्य परुच्छेप: ऋषि: । गायत्री छन्द: । इन्द्रो देवता - उपस्थाने विनियोग:
पि॒शंग॑भ्रुष्टि॒मम् भ्रु॒नम् पि॒शाचि॑मिंद्र॒सं मृ॑न । सर्वं॒ रक्षो॒ निब॑र्हय ॥
भद्रं कर्णेभि: इत्यस्य गोतम ऋषि: । त्रिष्टुप् छन्द: । विश्वेदेवा देवता: - उपस्थाने विनियोग:
भ॒द्रं कर्णे॑भि: श्रुनुयाम देवा भ॒द्रं प॑श्येमा॒क्षभि॑र्यजत्रा: । स्थि॒रैरङ्गै॑: तुष्टु॒वाम्स॑: त॒नूभि॒र्व्य॑शेम दे॒वहि॑त॒म् यदायु॑: ॥
केशीत्यस्य जूति ऋषि: । अनुष्टुप् छन्द: ।अग्निर्देवता - उपस्थाने विनियोग:
के॒श्य १॒॑ ग्निं के॒शी वि॒षं के॒शी बि॑भर्ति॒ रोद॑सि । के॒शी विश्वं॒ स्व॑र्द्रु॒शे के॒शीदं ज्योति॑रुच्यते ॥
| १. सन्ध्यायै नम: | २. सावित्र्यै नम: |
|---|---|
| ३. गायत्र्यै नम: | ४. सरस्वत्यै नम: |
| ५. सर्वाभ्यो देवताभ्यो नम: | ६. प्राच्यै नम: |
| ७. दक्षिणायै नम: | ८. प्रतीच्यै नम: |
| ९. उदीच्यै नम: | १०. ऊर्ध्वाय नम: |
| ११. अधराय नम: | १२. अन्तरिक्षाय नम: |
| १३. भूम्यै नम: | १४. ब्रह्मणे नम: |
| १५. विष्णवे नम: | १६. यमाय नम: |
इति ताम् ताम् दिशं प्रति अन्जलिं कृत्वा
यमाय धर्मराजाय मृत्यवे चांतकाय च । वैवस्वताय कालाय सर्वभूतक्षयाय च । औदुंबराय तध्नाय नीलाय परमेष्ठिने । व्रुकोधराय चित्राय चित्रगुप्ताय वै नम: ॥ चित्रगुप्ताय वै नमो नम इति ।
ऋतं सत्यं परं ब्रह्म पुरुषं क्रुष्ण पिंगलम् । ऊर्ध्वरेतं विरूपाक्षं विश्वरूपायवै नम: ॥ विश्वरूपायवै नमो नम इति ।
नर्मदायै नम: प्रातर्नर्मदायै नमो निशि । नमोस्तु नर्मदे तुभ्यं पाहिमां विषसर्पत: ॥ अपसर्प सर्प भत्रं ते दूरं गच्छ महायश: । जनमेजयस्य यञांते आस्तीक वचनं स्मरन् ॥ जरत्कारो जरत्कार्वां समुत्पन्नो महायशा: । आस्तीक: सत्य संधोमां पन्नगेभ्योभिरक्षतु ॥
नमस्सवित्रे जगदेक चक्षुषे जगत्प्रसूति-स्थिति नाशहेतवे । त्रयीमयाय त्रिगुणात्म धारिणे विरिंचि नारायण शंकरात्मने ॥ध्येयस्स्दा सवित्रुमंडल मध्यवर्ती नारायण: सरसिजासन सन्निविष्ट: ।केयूरवान् मकरकुंडलवान् किरीटिहारि हिराण्मय वपुर्ध्रुत शंख चक्र: ॥ शंखचक्र गदापाणे द्वारका निलयाच्युत । गोविंद पुंडरीकाक्ष रक्षमां शरणागतम् ॥ आकशात्पतितम्तोयं यथा गच्छति सागरम् । सर्व देव नमस्कार: केशवं प्रतिगच्छति ॥ केशवं प्रतिगच्छत्योम् नम इति ।
अभिवाद नमस्कार:
Section titled “अभिवाद नमस्कार:”अभिवादये ___ त्रयार्षेय/पञ्चार्षेय प्रवरान्वित ___ गोत्र: ___ आश्वलायन सूत्र: ___ ऋक्शाखाध्यायी ___ शर्मा नाम अहं अस्मि भो:।
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
कायेन वाचा मनसेंद्रियैर्वा बुध्यात्मनावा प्रक्रुते स्वभावात् । करोमि यद्यत्सकलं परस्मै नारायाणायेति समर्पयामि ॥
रक्षा धारणम्
Section titled “रक्षा धारणम्”अद्यानो देवेत्यस्य मन्त्रस्य । श्यावाश्व आत्रेय ऋषि: । सविता देवता - रक्षस्वीकरणे विनियोग:
अ॒द्यानो देवसवितः प्र॒जाव॑त्सावी॒स्सौभ॑गम् । परा॑ दु॒ष्वप्नि॑यं सुव ॥ विश्वा॑नि देव सवितर्दुरि॒तानि॒ परा॑सुव । यद्भ॒द्रं तन्म॒ आसु॑व ॥
जप स्थलं प्रोक्ष्य तन्मृदं हृदि धारयेत्
॥ ओं तत्सत् ब्रह्मार्पणमस्तु ॥
सायं सन्ध्या
Section titled “सायं सन्ध्या”द्विराचम्य
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
श्री गणपति ध्यानं
Section titled “श्री गणपति ध्यानं”நெற்றியின் இருபுறமும் இரண்டு கைகளால் மூன்று முறை குட்டிக் கொள்ளவும்.
शुक्लां बरधरं विष्णुं शशिवर्णं चतुर्भुजम् । प्रसन्न वदनं ध्यायेत् सर्व विध्नोप शांतये ॥
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
सङ्कल्पम्
Section titled “सङ्कल्पम्”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं सायं सन्ध्यां उपासिष्ये ।
इति सङ्कल्प्य
मार्जनम्
Section titled “मार्जनम्”आपोहिष्ठेति - तृचस्य सिन्धुद्वीप ऋषि: । आपो देवता । गायत्री छन्द: - अपां प्रोक्षणे विनियोग:
आपो॒हिष्ठा म॑यो॒भुव॒स्तान॑ ऊ॒र्जे द॑धात न । म॒हेरना॑य॒ चक्ष॑से ॥ योव॑श्शि॒वत॑मो॒ रस॒स्तस्य॑ भाजय ते॒ह न॑: । उ॒श॒तीरि॑व मा॒तर॑: ॥ तस्मा॒ अर॑ङ्गमामवो॒ यस्य॒क्षया॑य॒ जिन्व॑थ । आपो॑ ज॒नय॑था च न: ॥
इति शिरसि प्रोक्ष्य
ओं भूर्भुव॒स्व॑: ।
इति आत्मानं परिषिच्य
प्राशनम्
Section titled “प्राशनम्”अग्निश्चेत्यस्य सूर्यऋषि: । अग्निर्देवता । देवी गायत्री छन्द: - अपां प्राशने विनियोग:
अक्ऩिश्च मामऩ्युश्च मन्युपतयश्च मन्यु॑क्रुते॒भ्य: । पापेभ्यो॑ रक्षं॒ताम् । यतऩ्हा पाप॑मका॒र्षम् । मऩसावाचा॑ हस्ता॒भ्यां पद्भ्यां उदरे॑णशि॒ष्न । अह॒स्तत॑व लुं॒पतु । यत्किंच॑ दुरि॒तं मयि॑ । इदमहमाममृ॑त यो॒नौ । सत्ये ज्योतिषि जुहो॑मि स्वा॒हा ।
इति अप: प्राश्य
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
पुनर्माजनम्
Section titled “पुनर्माजनम्”दधिक्राव्ण: इत्यस्य मन्त्रस्य । वामदेव ऋषि: । दधिक्रावा देवता | अनुष्टुप् छन्द: - अपां प्रोक्षणे विनियोग:
द॒धिक्राव्णो॑ अकार्षं जि॒ष्णो रश्व॑स्य वा॒जि न॑: । सु॒र॒भिनो॒ मुका॑कर॒त् प्रण॒ आयूं॑षि तारिषत् ॥ आपो॒हिष्ठा म॑यो॒भुव॒स्तान॑ ऊ॒र्जे द॑धात न । म॒हेरना॑य॒ चक्ष॑से ॥ योव॑श्शि॒वत॑मो॒ रस॒स्तस्य॑ भाजय ते॒ह न॑: । उ॒श॒तीरि॑व मा॒तर॑: ॥ तस्मा॒ अर॑ङ्गमामवो॒ यस्य॒क्षया॑य॒ जिन्व॑थ । आपो॑ ज॒नय॑था च न: ॥
इति शिरसि प्रोक्ष्य
ओं भूर्भुव॒स्व॑: ।
इति आत्मानं परिषिच्य
अर्घ्य प्रदानं
Section titled “अर्घ्य प्रदानं”अर्घ्यप्रदान मन्त्रस्य विश्वामित्र ऋषि: । सविता देवता । गायत्री छन्द: - अर्घ्य प्रदाने विनियोग:
ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑॑त् ॥
इति अर्घ्यं त्रिवारं समन्त्रकं दद्यात्
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
प्रायश्चित्त अर्घ्यं
Section titled “प्रायश्चित्त अर्घ्यं”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं प्रात: सन्ध्या कालातीत प्रायश्चित्त अर्घ्यप्रदानं करिष्ये ॥
प्रायश्चित्तार्घ्यप्रदान मन्त्रस्य । नतस्येत्यस्य विश्वमना: ऋषि: । उष्णिक् छन्द: । अग्निर्देवता - प्रायश्चित्तार्घ्यप्रदाने विनियोग:
न तस्य॑ मा॒यया॑ च॒न रि॒पुरी॑शीत॒ मर्त्य॑: । यो अ॒ग्नये॑ त॒दाश॑ ह॒व्यता॑तिभि: ॥
इति एकं अर्घ्यं दत्वा
ओं भूर्भुव॒स्व॑: असावादित्यो ब्रह्मा
इति आत्मानं परिषिच्य
नवग्रह - केशवादि तर्पणं
Section titled “नवग्रह - केशवादि तर्पणं”| १. आदित्यं तर्पयामि | २.सोमम् तर्पयामि | ३.अङ्गारकम् तर्पयामि |
|---|---|---|
| ४.बुधं तर्पयामि | ५.बृहस्पतिं तर्पयामि | ६.शुक्रं तर्पयामि |
| ७.शनैश्चरं तर्पयामि | ८.राहुं तर्पयामि | ९.केतुं तर्पयामि |
| १०.केशवं तर्पयामि | ११.नारायणं तर्पयामि | १२.माधवं तर्पयामि |
| १३.गोविन्दं तर्पयामि | १३.गोविन्दं तर्पयामि | १५.मधुसूदनं तर्पयामि |
| १६.त्रिविक्रमं तर्पयामि | १७.वामनं तर्पयामि | १८.श्रीधरं तर्पयामि |
| १९.हृषीकेशं तर्पयामि | २०.पद्मनाभं तर्पयामि | २१.दामोदरं तर्पयामि |
इति जलेन नव - द्वादश च तर्पणानि कृत्वा
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
आसन मन्त्रस्य । मेरो: पृष्ठ ऋषि: । कूर्मो देवता । सुतलं छन्द: - आसने विनियोग:: ।
पृथ्वि त्वया धृता लोका: देवि त्वं विष्णुना धृता । त्वं च धारय मां देवि पवित्रं कुरु चासनम् ॥
इति अन्जलिं कृत्वा - भूमिं प्रार्थ्य
प्राणायाम - न्यासं
Section titled “प्राणायाम - न्यासं”- प्रणवस्य ऋषि: ब्रह्मा, देवी गायत्री छंद:, परमात्मा देवता
- भूरादि सप्त व्याह्रुतीनाम् अत्रि - भ्रुगु - कुत्स - वसिष्ठ - गौतम - काष्यप - आङ्गीरस ऋषय:
- गायत्रि - उष्णिक् - अनुष्टुप् - ब्रुहती - पङ्ती - त्रिष्टुप् - जगत्यश्छ्न्दांसि
- अग्नि - वायु - अर्क - वागीश - वरुण - इन्द्र - विश्वेदेवा देवता: प्राणायामे विनियोग:
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
गायत्री आवाहनम्
Section titled “गायत्री आवाहनम्”आयात्विति अनुवाकस्य वामदेव ऋषि: । अनुष्टुप् छंद: । गायत्री देवता - गायत्री आवाहने विनियोग:
आया॑तु॒ वर॑दा दे॒वि॒ अ॒क्षरं॑ ब्रह्म॒ सम्मि॑तम् । गा॒य॒त्री॑म् छंद॑सांमा॒तेतम् ब्र॑ह्म जु॒षस्व॑मे ॥ ओजो॑सि॒ - सहो॑सि॒ - बल॑मसि॒ - भ्राजो॑सि - दे॒वाना॒म् धाम॒नामा॑सि॒ - विश्व॑मसि वि॒श्वायु॒: सर्व॑मसि स॒र्वायुरभिभूरोम्
- गायत्रीं आवाहयामि
- सावित्रीं आवाहयामि
- सरस्वतीं आवाहयामि
इति गायत्रीं सूर्य मण्डले स्वहृदये वा आवाह्य
विष्वामित्र ऋषि: । सविता देवता । निचृत् गायत्री छंद: - प्रात: सन्ध्या जपे विनियोग:
ध्यानम्
Section titled “ध्यानम्”मुक्ता - विद्रुम - हेम - नील - धवलच्छायैर्मुखैस्त्रीक्षणै: युक्तामिंदुकला-निबद्धरत्ऩमकुटाम् तत्त्वार्थ - वर्णात्मिकाम् । गायत्रीं वरदाभयांकुश - कशा:शुभ्रम्गपालं गदां शंखं - चक्र - मथारविंदयुगलं हस्तैर्वहंतीं भजे ॥ यो देवस्सवितास्माकं धियो धर्मादि गोचराः । प्रेरयेत्तस्य यद्भर्गस्तद्वरेण्य उपास्महे ॥
गायत्री जपम्
Section titled “गायत्री जपम्”ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑॑त् ॥
कणिष्ठिकामूलमारभ्य प्रादक्षिण्येन गणयन् यथासङ्कल्पं पन्चावसानं गायत्री मन्त्रं जपेत्
प्राणायाम:
Section titled “प्राणायाम:”ऒं भू: ऒं भुव: ऒं स्व: ऒं मह: ऒं जन: ऒं तप: ऒं सत्यं । ऒं तत्स॑वि॒तुर्वरे॑ण्यं॒ भर्गो॑ दे॒वस्य॑ धीमहि । धियो॒ योन॑: प्रचो॒दया॑त् ॥ ऒं आपो॒ ज्योती॒रसो॒मृतं॒ ब्रह्म॒ भूर्भुव॒स्वरोम् ।
इति त्रि: उक्त्वा - प्राणायामान्ते दक्षिण कर्णं स्पृष्ट्वा
गायत्र्युद्वासनम्
Section titled “गायत्र्युद्वासनम्”उत्तम इत्यनुवाकस्य वामदेवः ऋषिः । अनुष्टुप् छन्दः । गायत्री देवता । गायत्री उद्वासने विनियोगः
उ॒त्तमे॑ शिख॑रे दे॒वी॒ भू॒म्यां प॑र्वत॒ मूर्ध॑नि । ब्रा॒ह्मणेभ्यो ह्य॑नुज्ञा॒नं ग॒च्छ दे॑वि य॒थासु॑खम् ॥
इति गायत्रीं उद्यास्य
सङ्कल्पम्
Section titled “सङ्कल्पम्”ममोपात्त समस्त दुरित क्षयद्वारा श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं सायं सन्ध्या उपस्थानं करिष्ये ॥
इति सङ्कल्प्य
उपस्थानं
Section titled “उपस्थानं”इमं मे - तत्वा - यच्चिद्धि - यत्किन्च - कितवास: इति मन्त्राणां । शुनश्शेप् - वसिष्ठ - अत्रय: ऋषय: । गायत्री - त्रिष्टुप् - गायत्री - त्रिष्टुभश्छन्दांसि । वरुण: - सूर्यो वा देवता । सायं सन्ध्योपस्थाने विनियोग:
ॐ इ॒मं मे॑ वरुण श्रुधी॒हव॑ म॒द्या च॑ म्रुळय । त्वाम॑ व॒स्युराच॑के ॥ तत्व॑यामि ब्र॒ह्मणा॒ वंद॑मान॒: तदा शा॑स्ते॒ यज॑मानो ह॒विर्भि: । अहे॑ळमानो वरुणे॒ह पो॒ध्युरु॑शम्स॒ मान॒ आयु॒: प्रमो॑षी: ॥ यच्चि॒द्धिते॒ विशो॑ यथा॒ प्रदे॑व वरुण व्र॒तम् । मि॒नी॒मसि॒ द्यवि॑द्यवि ॥ यत्किंचे॒दं व॑रुण॒ दैव्ये॒ जने॑भि द्रो॒हं म॑नु॒ष्या३॒॑ श्चरामसि । अचि॑त्ती॒ यत्तव॒ धर्मा॑ युयोपिम॒ मा न॒स्तस्मा॒ देन॑सो देव रीरिष: ॥ कि॒त॒वासो॒ यत् रि॑रि॒पुर्न दी॒वि यद् वा॑ घा स॒त्यमु॒त यन्न वि॒द्म । सर्वा॒ ता विष्य॑ शिथि॒रेव॑ दे॒वाऽधा॑ ते स्याम वरुण प्रि॒यास॑: ॥
जातवेदसे इत्यस्य कश्यप ऋषि: । त्रिष्टुप् छन्द: । अग्निर्देवता - सन्ध्योपस्थाने विनियोग:
जा॒तवे॑दसे सुनवाम॒ सोम॑ मरातीय॒तो निद॑हाति॒ वेद॑: । स न॑: पर्ष॒दति॑ दु॒र्गानि॒विश्वा॑ ना॒वेव॒ सिंधुं॑ दुरि॒तान्य॒ग्नि:॥
पिशङ्गभृष्टिमित्यस्य परुच्छेप: ऋषि: । गायत्री छन्द: । इन्द्रो देवता - उपस्थाने विनियोग:
पि॒शंग॑भ्रुष्टि॒मम् भ्रु॒नम् पि॒शाचि॑मिंद्र॒सं मृ॑न । सर्वं॒ रक्षो॒ निब॑र्हय ॥
भद्रं कर्णेभि: इत्यस्य गोतम ऋषि: । त्रिष्टुप् छन्द: । विश्वेदेवा देवता: - उपस्थाने विनियोग:
भ॒द्रं कर्णे॑भि: श्रुनुयाम देवा भ॒द्रं प॑श्येमा॒क्षभि॑र्यजत्रा: । स्थि॒रैरङ्गै॑: तुष्टु॒वाम्स॑: त॒नूभि॒र्व्य॑शेम दे॒वहि॑त॒म् यदायु॑: ॥
केशीत्यस्य जूति ऋषि: । अनुष्टुप् छन्द: ।अग्निर्देवता - उपस्थाने विनियोग:
के॒श्य १॒॑ ग्निं के॒शी वि॒षं के॒शी बि॑भर्ति॒ रोद॑सि । के॒शी विश्वं॒ स्व॑र्द्रु॒शे के॒शीदं ज्योति॑रुच्यते ॥
| १. सन्ध्यायै नम: | २. सावित्र्यै नम: |
|---|---|
| ३. गायत्र्यै नम: | ४. सरस्वत्यै नम: |
| ५. सर्वाभ्यो देवताभ्यो नम: | ६. प्रतीच्यै नम: |
| ७. उदीच्यै नम: | ८. प्राच्यै नम: |
| ९. दक्षिणायै नम: | १०. ऊर्ध्वाय नम: |
| ११. अधराय नम: | १२. अन्तरिक्षाय नम: |
| १३. भूम्यै नम: | १४. ब्रह्मणे नम: |
| १५. विष्णवे नम: | १६. यमाय नम: |
इति ताम् ताम् दिशं प्रति अन्जलिं कृत्वा
यमाय धर्मराजाय मृत्यवे चांतकाय च । वैवस्वताय कालाय सर्वभूतक्षयाय च । औदुंबराय तध्नाय नीलाय परमेष्ठिने । व्रुकोधराय चित्राय चित्रगुप्ताय वै नम: ॥ चित्रगुप्ताय वै नमो नम इति ।
ऋतं सत्यं परं ब्रह्म पुरुषं क्रुष्ण पिंगलम् । ऊर्ध्वरेतं विरूपाक्षं विश्वरूपायवै नम: ॥ विश्वरूपायवै नमो नम इति ।
नर्मदायै नम: प्रातर्नर्मदायै नमो निशि । नमोस्तु नर्मदे तुभ्यं पाहिमां विषसर्पत: ॥ अपसर्प सर्प भत्रं ते दूरं गच्छ महायश: । जनमेजयस्य यञांते आस्तीक वचनं स्मरन् ॥ जरत्कारो जरत्कार्वां समुत्पन्नो महायशा: । आस्तीक: सत्य संधोमां पन्नगेभ्योभिरक्षतु ॥
नमस्सवित्रे जगदेक चक्षुषे जगत्प्रसूति-स्थिति नाशहेतवे । त्रयीमयाय त्रिगुणात्म धारिणे विरिंचि नारायण शंकरात्मने ॥ध्येयस्स्दा सवित्रुमंडल मध्यवर्ती नारायण: सरसिजासन सन्निविष्ट: ।केयूरवान् मकरकुंडलवान् किरीटिहारि हिराण्मय वपुर्ध्रुत शंख चक्र: ॥ शंखचक्र गदापाणे द्वारका निलयाच्युत । गोविंद पुंडरीकाक्ष रक्षमां शरणागतम् ॥ आकशात्पतितम्तोयं यथा गच्छति सागरम् । सर्व देव नमस्कार: केशवं प्रतिगच्छति ॥ केशवं प्रतिगच्छत्योम् नम इति ।
अभिवाद नमस्कार:
Section titled “अभिवाद नमस्कार:”अभिवादये ___ त्रयार्षेय/पञ्चार्षेय प्रवरान्वित ___ गोत्र: ___ आश्वलायन सूत्र: ___ ऋक्शाखाध्यायी ___ शर्मा नाम अहं अस्मि भो:।
- ओं अच्युताय नम:
- ओं अनन्ताय नम:
- ओं गोविन्दाय नम:
| केशव | नारायण | माधव |
|---|---|---|
| गोविन्द | विष्णु | मधुसूदन |
| त्रिविक्रम | वामन | श्रीधर |
| हृषीकेश | पद्मनाभ | दामोदरा |
कायेन वाचा मनसेंद्रियैर्वा बुध्यात्मनावा प्रक्रुते स्वभावात् । करोमि यद्यत्सकलं परस्मै नारायाणायेति समर्पयामि ॥
रक्षा धारणम्
Section titled “रक्षा धारणम्”अद्यानो देवेत्यस्य मन्त्रस्य । श्यावाश्व आत्रेय ऋषि: । सविता देवता - रक्षस्वीकरणे विनियोग:
अ॒द्यानो देवसवितः प्र॒जाव॑त्सावी॒स्सौभ॑गम् । परा॑ दु॒ष्वप्नि॑यं सुव ॥ विश्वा॑नि देव सवितर्दुरि॒तानि॒ परा॑सुव । यद्भ॒द्रं तन्म॒ आसु॑व ॥
जप स्थलं प्रोक्ष्य तन्मृदं हृदि धारयेत्
॥ ओं तत्सत् ब्रह्मार्पणमस्तु ॥